Główne cechy odróżniające szampana od innych win musujących to miejsce pochodzenia, czyli Szampania (północno-wschodni region Francji) oraz tradycyjny sposób produkcji bez sztucznego nasycania dwutlenkiem węgla. Efekt bąbelków osiąga się poddając trunek naturalnemu procesowi fermentacji zachodzącemu w butelkach poprzez dodanie odpowiedniej mieszanki drożdży i cukru. Przez wzgląd na swoją cenę dostępny jest dla nielicznych oraz spożywany tylko na specjalne okazje. Ta tendencja powoli się zmienia, dzięki małym producentom szampanów. Ich wina są , a smakiem dorównują lub nawet przewyższają znane na całym świecie marki.
Szampana należy pić z kieliszków w kształcie tulipana, ten kształt zapobiega zbyt szybkiemu ulatnianiu się bąbelków, a przez to pozwala cieszyć się pełnią jego smaku. Idealna temperatura serwowania szampana to 9 stopni. Można go podawać ze wszystkim co świeże i soczyste, lecz nie polecam ogólnie znanych połączeń typu szampan i truskawki, chyba, że mówimy o jego słodkiej odmianie. Szampan idealnie podbija smak owoców morza. Doskonale komponuje się z homarem, przegrzebkami, krewetkami, lekkimi grzybami, sushi, delikatnym kurczakiem, foie gras, ostrygami, czy słodkimi owocami. Można go także pić jako aperitif, praktycznie o każdej porze dnia, nawet do śniadań. Do deserów najlepiej sprawdzą się słodkie szampany i wina musujące.
Oprócz klasycznej formy podania, zachęcam do eksperymentowania ze smakami i podawania szampana i win musujących w formie drinków. Do najpopularniejszych i najchętniej wybieranych należy Champagne Cocktail – czyli kostka cukru (trzcinowy), kilka kropel Angustury (lub innego ciekawego bitersa) i dopełnienie kieliszka szampanem. Kolejnym, szczególnie lubianym przez panie jest Mimose, czyli świeżo wyciśnięty sok z pomarańczy z dodatkiem szampana. Bardzo ciekawe jest także połączenie szampana z ciemnym piwem typu stout, tak zwany Black Velvet.
Alternatywnymi rodzajami win musujących, również wytwarzanymi tradycyjną metodą szampańską, czyli dojrzewającymi na osadzie, poddanymi drugiej fermentacji w butelce i dosage, są np. frianciacorta czy hiszpańska cava. Ta pierwsza uważana jest za „szampan” Włoch. Sam ostatnio miałem okazję odwiedzić kilka winnic w regionie Franciacorta i jestem zachwycony potęgą tego trunku i przepięknymi winnicami. Franciacorta pod wieloma względami jest podobna do szampana od poziomów wytrawności, przez szczepy, aż po regulacje. Oprócz chardonnay, franciacorta powstaje też z pinot noir, rzadziej z pinot blanc. Pomimo, że w Polsce wciąż znana nielicznym, szturmem podbija rynki zagraniczne, jest oficjalnym winem tygodnia mody w Mediolanie, a ostatnio – także w Nowym Jorku. Cava to katalońska odpowiedź na szampana, 95% całkowitej produkcji pochodzi z Katalonii, z lekko pagórkowatych regionów Penedés w okolicach Barcelony. Jej producenci używają najczęściej rodzimych szczepów hiszpańskich: kwaskowatego parellada, neutralnego macabeo i aromatycznego xarello. Cava różni się od szamapana, naturalną słodyczą, jej fermentacji nie jest wspomagana dosładzaniem. Francuski szampan podczas procesu dojrzewania musi przeleżeć w butelce 15 miesięcy, hiszpańskie wino jedynie 9.
Tańszymi wersjami win musujących wytwarzanych metodami Charmat (zbiornikowa fermentacja) jest m.in. bardzo popularne Prosecco. Czyli tańsza wersja win musujących ze szczepu Glera. Prosecco już na dobre zadomowiło się w Polsce i często pojawia się na stołach restauracji, w barach, klubach oraz podczas domowych spotkań. Jest to wino rześkie, orzeźwiające, idealnie sprawdzające się podczas gorących wieczorów – pite jako aperitif lub podczas całego spotkania. Najbardziej znanym drinkiem na bazie prosecco jest lekki i prosty w wykonaniu Aperol spritz, czyli połączenie wina musującego z mocno ziołowym, pomarańczowo – rabarbarowym, gorzkim w smaku - aperolem./p>
Opcji jest wiele, dlatego każdy znajdzie odpowiedni dla siebie rodzaj bąbelków. Warto jednak wiedzieć, czym kierować się przy wyborze szampanów i win musujących. Na początek należy zwrócić uwagę na apelację, to właśnie ona mówi nam, czego możemy oczekiwać po danej butelce. W następnej kolejności należy zapoznać się ze stopniem wytrawności, poniżej najczęściej spotykane oznaczenia.
brut nature, brut sauvage, brut zéro, non dosé – istniejąca od niedawna kategoria, do której nie dodaje się w ogóle cukru (bardzo wytrawne)
extra-brut – wytrawne (do 6 g/l cukru)
brut – wytrawne lub półwytrawne (6–12 g/l)
extra-dry / extra-sec – półwytrawne (12–17 g/l)
sec / dry – półsłodkie (17–32 g/l)
demi-sec – półsłodkie (32–50 g/l)
doux – słodkie (>50 g/l)
Kolejną ważną dla konsumenta informacją jest informacja o szczepie winogron użytych do produkcji:
Blanc de blancs - biały z białych - to szampan robiony wyłącznie z białych winogron dopuszczonych przepisami apelacyjnymi, czyli z chardonnay.
Blanc de noirs (biały z czarnych) powstaje z ciemnych odmian pinot noir i pinot meunier.
Rocznik w przypadku win musujących pojawia się albo bardzo rzadko lub wcale. Najczęściej w przypadku dobrego roku dla upraw, winnice tworzą specjalne wina rocznikowe, produkowane tylko z jednego zbioru, nazywane millésimé/millésimato. Zwykle wina te stoją o klasę wyżej niż zwyczajne wina nierocznikowe, są też dużo droższe. Szampany nierocznikowe to mieszanki kilku roczników.